İnsan hayatının ilk 28 günlük sürecine yenidoğan dönemi denir. Vaktinde doğan yenidoğan bebeklerin %60’ında; erken doğan bebeklerin ise %80’inde yenidoğan sarılığı görülür. Yenidoğan bebeklerde görülen sarılıkların çoğu fizyolojik sarılıktır; başka bir deyişle belli bir tehlike hududunu aşmaz ve bir iki haftada spontane geçer.
Yenidoğan sarılığı nasıl oluşur?
Sarılık bilirubin isimi verilen, cilde sarı rengi veren bir maddenin kandaki düzeyinin yükselmesi ve ciltte birikmesi neticesi oluşur. Yenidoğan bebeklerin kırmızı küre hücreleri (eritrositler) daha fazla olduğu için onların felaketi (parçalanması) neticesinde bilirubin maddesi ortaya çıkar. Doğumdan önce bebeğin bilirubinini annenin karaciğeri temizler; doğumdan sonra ise bebeğin karaciğerinin bilirubini temizleyebilecek kapasiteye ulaşması birkaç gün alır; aynı zamanda karaciğer tarafından yeterince atılamayan bilirubin artarak sarılığa sebep olur.
Yenidoğan bebeklerde sarılığın erken tespiti ve takibi oldukça ehemmiyetlidir zira, sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de, kimi vaziyetlerde bilirubin yüksek düzeylere erişip beyin hasarına kapı aralayabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların bilhassa ilk bir hafta-on gün içindeki doktor takipleri son derece ehemmiyetlidir. On günden sonra kan beyin bariyeri kapanarak bilirubinin kandan beyne geçmesinin engellendiği kabul edilir.
Fizyolojik sarılık
Fizyolojik sarılık çoğunlukla hayatın ikinci günü başlar, üç ve dördüncü günlerde en yüksek düzeyine erişir, daha sonra gittikçe azalır.
Diğer sebepler
Yenidoğanda sarılık oluşturabilecek başka nedenler de vardır. Bunlardan en sık görülen ikisi kan grubu uyuşmazlığına (ABO veya Rh uyuşmazlığı) bağlı oluşan sarılıktır. Bu vaziyetlerde eritrositler cok hızlı bir biçimde parçalanır ve fazla miktarda bilirubin açığa çıkar.
Diğerleri;
- Bebeğin yeterince anne sütü veyahut biberonla besleniyorsa formüla (mama) alamaması,
- Diabetli annelerin bebekleri,
- Bazı zor doğumlarda, bebeğin kafa cildi altında kan toplanması vaziyeti,
- İdrar yolu enfeksiyonu,
- Anne sütü sarılığı,
- Doğuştan gelen bazı enzim hastalıkları.
Bu vaziyetleri saptamak için ekstra testler yapılması gerekir.
Bebeğinizin sarılık olduğunu nasıl anlarsınız?
Sarılık önce yüzde başlar, kandaki bilirubin düzeyi arttıkça sırayla göğse, karna, kol ve bacaklara doğru ilerler. Göz akı da sararır.
Ciltteki sarı renk en iyi gün ışığında veyahut florasan lamba altında görülür. Parmakla hafifçe burun veyahut karın cildine bastırılıp kaldırıldığında sarı renk daha açık bir şekilde belirleyebilir.
Bebeğinizin sarılık olduğunu farkeder farketmez, beklemeden bilirubin düzeyinin tespiti için bir sıhhat kuruluşuna müracaat etmeniz çok ehemmiyetlidir. Doktor yapacağı kontrol ile kandaki bilirubin düzeyine bakıp bakmayacağına karar vererek takipler ile ilgili sizi yönlendirecektir.
Bilirubin yükseldikçe bebekte ne gibi belirtiler oluşur?
En başta bebeğin cildindeki sarılık gittikçe koyulaşıp barizleşir. Bebek daha çok uyur, emmesi azalır (bu sarılığı daha da arttırır). Şayet bilirubin çok yükselip beyni etkilemişse (kernikterus), o vakit bebek tiz sesle ağlamaya başlar, başını geriye atar, havaleye kadar gidebilir. Bu vaziyetteki bir bebekte neticede çoğunlukla zeka ve motor gelişim geriliği, duyma, görme meseleleri oluşur.
Hangi bebekler sarılık açısından daha dikkatli izlemelidir?
- Erken doğmuş bebekler,
- Doğum sırasında kafa cildi altında kanama olmuş olanlar,
- Ilk 24 saatte sarılığı saptayanlar,
- Emme meselesi olup buna bağlı olarak iyi beslenemeyen bebekler,
- Sarılığı iki haftadan uzun süren bebekler,
- Büyük kardeşlerinin bebeklik dönemlerinde ışık rehabilitasyonu gerektirecek kadar sarılık saptamış olanlar.