Obezite, genel olarak vücutta depolanan yağ miktarının fazla olması şeklinde tanımlanmaktadır. Çocuklarda obezite ise çocukları ve ergenleri etkileyen çok ciddi tıbbi bir hastalıktır. Obez çocuklar yaşlarına ve boylarına göre olması gereken kilolarının oldukça üzerindedirler.
Çocuklarda obezite 21. yüzyılın en ciddi halk sağlığı sorunlarının başında gelir. Ülkemizde ve dünya genelinde giderek yaygınlaşan çocuklarda obezite, tedavi edilmediğinde gerek çocukluk yıllarında gerekse de erişkinlikte hayati sağlık problemlerine hatta ölüme dahi neden olur.
Çocukluk çağlarında obezite; 2016 yılında küresel olarak yapılan bir değerlendirme 5 yaşın altındaki obez bebek ve çocukların sayısının 41 milyonun üzerinde olduğu tespit edilmiştir.
Çocuklarda Obezitenin Nedenleri Nelerdir?
Bebekler, çocuklar ve ergenler pek çok nedenden dolayı kilolu olabilirler. Bu nedenler:
- Genetik faktörler (Bir ailede anne ve baba ya da bunlardan sadece biri obez ise çocuğunda obez olma ihtimali yüksektir.)
- Hormonal ve endokrin problemler,
- Düzensiz ve sağlıksız beslenme,
- Fiziksel aktivite eksikliği (hareketsiz yaşam)
- Psikolojik nedenler,
- Sosyoekonomik nedenler
Günümüzde çocuklarda obezite nedenlerinin başında çoğunlukla yukarıdaki maddelerde geçen düzensiz ve sağlıksız beslenme ile fiziksel aktivite eksikliği yer alır.
Teknolojinin gelişmesi ile birlikte TV, bilgisayar, telefon ve tablet gibi elektronik cihazlar aracılığıyla kesintisiz olarak interenete bağlanıyor olmak çocukları ve ergenlerin uzun süre hareket etmeden oturmalarına ya da yatmalarına neden olur. Bunun yanında bir de aşırı kalorili hazır ve işlenmiş gıdalar tüketildiğinde obezite kaçınılmaz bir hal alır.
Ayrıca ailesinin sosyoekonomik gelir düzeyi yüksek olan ve büyük şehirlerde yaşayan çocuklarda obezite görülme oranı gelir seviyesi düşük olan çocuklara göre daha yüksektir.
Çocuklarda Obezite Hangi Hastalıklara Neden Olur?
Çocuklarda obezite onların içinde bulundukları dönem ile gelecek hayatlarında oldukça ciddi hastalıklara neden olabilir. Bunlar fiziksel hastalıklar ve sosyal-duygusal hastalıklar olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
- Fiziksel Hastalıklar:
- Tip 2 Diyabet: Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı Tip 2 diyabet riskini arttırır.
- Erken kalp hastalıkları,
- Yüksek tansiyon,
- Yüksek kolesterol,
- Yüksek trigliseritler,
- Astım: Obez çocukların astım olma ihtimali normal kilosunda olan çocuklara göre daha yüksektir.
- Uyku düzensizlikleri: Aşırı kilolu bebek ve çocuklar gelişimlerini olumsuz bir şekilde etkileyebilecek uyku sorunları yaşayabilir. Uyku apnesi denilen bu hastalık çocukluk yıllarında yaşandığında ve tedavi edilmediğinde bebek ve çocuk için hayati riskler taşır.
- Karaciğer yağlanması: Genellikle yaşandığı zaman dışarı belirti vermeyen bu rahatsızlık bebek ve çocukta ciddi karaciğer hastalıklarına neden olabilir.
- Kemik kırıklıkları: Obez çocukların kemikleri normal kilosunda olan çocukların kemiklerinden daha kolay kırılabilir.
- Sosyal ve Duygusal Hastalıklar:
- Özgüvensizlik,
- Depresyon,
- Davranış ve öğrenme problemleri
Çocuklarda Obezite Nasıl Önlenir?
Çocuğunuzun ya da bebeğinizin normal kilosunu geçtiğini ve giderek kilo almaya devam ettiğini düşünüyorsanız onun hayatı için bir takım koruyucu önlemler almalısınız.
Bu koruyucu önlemler aşağıdaki gibidir:
- Yeteri kadar ve sağlıklı bir uyku uyuyup uyumadığını kontrol edin.
- Yemeklerden hemen sonra uyumasına izin vermeyin.
- Çocuğunuzun seveceği aktiviteleri bulun.
- Hareketsiz bir hayatı varsa onu bir spor branşına (yüzme, futbol, basketbol vb.) yazdırarak düzenli hareket etmesi için teşvik edin.
- İnternet ve TV, telefon, tablet, bilgisayar kullanımına limit koyun. 2 yaşından büyük çocuklar için bu limit en fazla 2 saattir. 2 yaşından küçük çocukların ise TV izlemesi ya da telefon, tabletle oynaması onların gelişimi ve sağlığı açısından uygun değildir.
- Abur-cubur, şeker ve karbonhidrat tüketimi fazla ise bunları mümkün olduğunca azaltın hatta abur-cubur ve şekeri hayatından azaltarak tamamen çıkarın.
- Düzenli olarak taze sebze ve meyve yemesini sağlayın.
- Mümkün olduğunca balık, tavuk ve kırmızı et yemesini ve yumurta tüketmesini sağlayın.
- Çocuğunuzun öğünlerini atlamayın ve öğünlerde porsiyonları yaşına göre ayarlayın.
- Hazır ve dondurulmuş gıdalarla beslenmeyin.
- Dışarda yemek yeme alışkanlığınız varsa bunu azaltın ve dışarıda yemeniz durumunda çocuğunuz için sağlıklı bir tercih yapın.
Bunun yanında çocuklara yılda en az bir kez genel sağlık kontrolü yapılması oldukça önem taşır. Bu kontroller esnasında doktor çocuğun boyunu ve kilosunu ölçerek yaşına göre vücut kitle indeksini hesaplar. Sonuca göre sizi yönlendirir.
Obeziteye Karşı Tüm Aile Bireyleri Elele!
Sırf çocuğun midesine bir şeyler gitsin düşüncesiyle yedirilen hazır gıdalar çocuğa fayda vermek yerine aksine ciddi anlamda zarar verir.
Eğer ailenizde bir ya da birden fazla obez varsa, obeziteye karşı hep birlikte harekete geçebilir ve olumsuz gibi görünen problemleri birlikte göğüsleyerek aşabilirsiniz. Bunun için:
- Örnek olun! Çocuğunuz sizin farketmediğiniz zamanlarda da sizi gözlemler. Gerçekten hayata karşı pozitif olduğunuzu, aktif bir hayat sürdüğünüzü ve tüm bunları yaparken keyif aldığınızı görürse ailesinde en yakın ve güven hissettiği bireylerin izinden gitmek isteyecektir.
- Ailece, ortak bir sportif faaliyet yapın! Hep bir arada olduğunuz bir günü “yürüyüş günü” ya da “yüzme günü” olarak değerlendirebilirsiniz. Yahut bisiklet binmek ailece yapılabilecek en güzel etkinliklerden biridir. İmkanınız varsa şehir merkezinden ve araba trafiğinden uzak bir orman ya da arazide bu keyifli aktiviteyi deneyebilirsiniz.
- Çocuğunuza karşı duyarlı ve dikkatli olun! Ailesi bir çocuğu sığınacağı en korunaklı yerdir. Onun kilosundan dolayı topluma katılmasından çekindiğini ya da rahatsızlık hissettiği bir şeyler olup olmadığını gözlemlemeye çalışın. Eğer böyle bir durum söz konusu ise uygun bir şekilde problemi tam olarak anlayarak çözmeye çalışın.
- Kendi alışkanlıklarınızı gözden geçirin! Eğer uzun süre TV izlemek ya da illa bir oyun oynamak gibi alışkanlıklarınız varsa bunlar çocuğunuz için iyi örnekler olmayabilir. Dolayısıyla çocuğunuza yardımcı olmaya kendi alışkanlıklarınızı değiştirerek başlayabilirsiniz. Örneğin; sizi soluksuz bir şekilde en az 2-3 saat televizyon başında kaldığınızı gören çocuğunuza “Az televizyon izle!” ya da “Tabletle oynamak yasak!” tarzı ikazlarınız bir süre sonra tamamen anlamsızlaşacaktır.
- Obeziteye karşı hayat boyu disiplin! Yapacağınız faaliyetleri çocuğunuzun kilo vermesi odaklı olarak yapmayın. Bunu bir hayat disiplini, hayat tarzı haline getirin. Çünkü bir gün çocuğunuz sizden edindiği pek çok alışkanlıkla yuvadan uçup gidecek…
Çocuklarda Obezite Tedavisi Nasıldır?
Çocuklarda obezite tedavisi çocuğun yaşına ve genel sağlık durumuna göre değişkenlik gösterir. Tedavi, çocuğun beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ve daha çok hareket etmesini teşvik etmekle başlar. Bu nedenle çocuğunuzun doktoru bir diyet ve egzersiz programını uygulamanızı isteyebilir.
Bazı durumlarda ise çok fazla önerilmese de ilaç tedavisi ya da kilo verme ameliyatı yapılması gerekebilir.
Çocuklarda Obezite İle Toplumsal Mücade!
Obezite tüm dünya genelinde ortak bir tehditdir. Bu nedenle bilhassa çocuklarda obezite ile mücadele toplumun geleceği açısından da son derece önem taşır.
Çocukluk çağlarında edinilmesi yetişkinliğe göre son derece kolay olan sağlıklı ve dengeli beslenme, düzenli hareket gibi temel konular çocuğa bir hayat tarzı ve disiplini olarak öğretilmelidir. Bu temel disiplinleri çocuğa öğretebilecek en yetkili kişiler aile bireyleri ve öğretmenlerdir.
Ayrıca toplum sağlığı açısından Obeziteye karşı dikkat çekmek için sigara karşıtı kampanyalara benzer kampanyalar hazırlanmalı, belirli aralıklarla toplumu bilinçlendirmeye yönelik seminerler, konferanslar, kamu spotları düzenlenmelidir.
Ülkemizde diğer pek çok ülkede olduğu gibi; “27.03.2018 tarih ve 30373 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan
bilgilendirme” ile çocuk programları öncesinde, esnasında ve sonrasında “Kırmızı Kategori” olarak adlandırılan ve “çikolata ve şekerler, gofretler, enerji barları, tatlı soslar ve tatlılar, kekler, tatlı bisküviler, meyveli paylar, çikolata kaplı bisküviler, kek karışımları, cipsler, gevrek çerezler, meyve suları, enerji içecekleri, alkolsüz şekerli ya da tatlandırıcılı tüm içecekler, yenilebilir buzlar” gibi ürünlerin reklam edilmesi yasaklanmıştır.
Ayrıca Finlandiya gibi ülkelerde okul yemekhanelerinde çıkan yemeklerin kalorileri ve besin içeriklerinin ilan edilmesi zorunludur. Bunun yanında pek çok ülkede “Obezite Vergisi” olarak tanımlanan obeziteye yol açabilecek ürünlere daha yüksek vergi uygulanarak obezite ile mücadele edilmektedir. Aşağıdaki tabloda Obezite vergisi uygulayan ülkeleri ve verginin hangi ürünlere uygulandığı listelenmiştir.
Kaynaklar: